Αφιέρωμα: Στην… Άκρη της Θεσσαλομακεδονίας!

«Άιντε μια πίκρα κι άλλη μια και είμαι να πάρω τα βουνά…» στίχος από το τραγούδι "Αχ θα μαζέψω δύναμη" του καταγόμενου από την εύρυτερη περιοχή του "Θεσσαλομακεδονικού τριεθνούς" Μάκη Σεβίλογλου

Στο «Θεσσαλομακεδονικό τριεθνές», δηλαδή στα όρια των νομών Λάρισας, Γρεβενών και Κοζάνης, ανάμεσα στην Θεσσαλία και στην Δυτική Μακεδονία βρίσκεται η Άκρη ή αλλιώς η Μπισιρτσιά, όπως είναι το παλιότερο όνομα της. Πρόκειται το τελευταίο χωριό της επαρχίας Ελασσόνας.

Όπως γίνεται αντιληπτό, είναι ένα ορεινό χωριό που πολιτισμικά συνδιάζει Θεσσαλικά και Δυτικομακεδονικά στοιχεία.

Με την τοποθεσία της να βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Λάρισας, αυτή απέχει οχτώ χιλιόμετρα από το γειτονικό Λουτρό και δέκα από την Κρανιά Ελασσόνας, ενώ από το γειτονικό Λιβαδερό Κοζάνης απέχει μόλις τέσσερα χιλιόμετρα.

Διοικητικά το χωριό σύμφωνα με το πρόγραμμα "Καλλικράτης" ανήκει, στον διευρυμένο δήμο Ελασσόνας, ενώ κατά το παρελθόν, σύμφωνα με το πρόγραμμα "Καποδίστριας", αποτελούσε τον δήμο Αντιχασίων μαζί με τα γειτονικά χωριά της Κρανιάς και του Λουτρού.

Ακόμα δεν θα μπορούσε να παραβλεφθεί και το φυσικό τοπίο της περιοχής, ενώ αξιομνημόνευτη είναι η θέα από την κορυφή ελάτια, καθώς από εκεί μπορεί κανείς να δει από τα χωριά της επαρχιών Ελασσόνας, Δεσκάτης και Σερβίων, μέχρι την λίμνη Πολυφύτου και την οροσειρά της Πίνδου στο βάθος.

Ως χωριό δημιουργήθηκε γύρω στο 1860. Ακτήμονες από τα γειτονικά χωριά, που εργάζονταν στο μετόχι του μοναστηριού της Αγίας Τριάδας Γιαννωτάς ως βοσκοί, αγρότες και ζευγιτάδες,

μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας το 1912 και μέχρι το 1935 αγόρασαν τις εκτάσεις που καλλιεργούσαν.

Η εγκατάσταση τους σε αυτό έγινε σταδιακά. Στα πρώτα χρόνια, αλλά και μεταγενέστερα, από την δημιουργία του χωριού δεν έλειψαν και οι αντιπαλότητες μεταξύ των κατοίκων του, με τις οικογένειες που κατοίκησαν σε αυτό αρχικά "γηγενείς" να θεωρούν ως "ξένες" εκείνες που εγκαταστάθηκαν σε αυτό σε μεταγενέστερο χρόνο. 

Εξαιτίας της έλλειψης υποδομών και οι συνθήκες ζωής, εκείνη την περίοδο, τόσο στην επαρχία Ελασσόνας, όσο και γενικότερα, οδήγησαν στην έξαρση του φαινομένου της ληστείας.

Στο πλαίσιο έδρασε και ο καταγόμενος από το χωριό, ληστής Θωμάς Γκαντάρας, ο οποίος απέκτησε φήμη θρύλου στην ευρύτερη περιοχή, με αποτέλεσμα να γίνει και δημοτικό τραγούδι.

Μάλιστα απο αυτή εμπνεύστηκε και μετά από χρόνια και ο τραγουδοποιός με καταγωγή από την ευρύτερη περιοχή (Κρανιά Ελασσόνας) Θανάσης Παπακωνσταντίνου, μελοποιόντας το ποίημα του Δεσκατιώτη Χ. Μπράβου και δημιουργόντας το τραγούδι με τίτλο "Α. Μάνθος", όπου γίνεται αναφορά σε κάποιον φωτογράφο στα Τρίκαλα,

από τον οποίο ο ληστής Γκαντάρας ζήτησε να τον φωτογραφίσει, όταν αισθάνθηκε ότι πλησιάζει το τέλος του.

Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ακολούθησε το κάψιμο του χωριού από τους Γερμανούς λόγω των ανταρτικών ομάδων που δραστηριοποιούνταν σε αυτό με ανθρώπους από όλη την επαρχία Ελασσόνας. Με την συνέχεια να δίνεται με τον καταστροφικότερο για την συνοχή του χωριού αλλά και της χώρας γενικότερα, Εμφύλιο πόλεμο. Εκείνη την περίοδο το χωριό (οι κάτοικοι του) μεταφέρθηκε για δύο χρόνια στο Λιβαδερό Κοζάνης και στην Δεσκάτη Γρεβενών.

Επακόλουθο της τραγικής αυτής περιόδου ήταν η σταδιακή ανάκαμψη της ζωής του χωριού εν μέσω φτώχειας και κακουχιών, μέχρι την δεκαετία του '60, όπου παρατηρήθηκε κύμα μετανάστευσης προς τη Γερμανία, την Ολλανδία, την Ελβετία και άλλες χώρες. Όσοι μείνανε πίσω, εργάζονταν στους κάμπους, της Βέροιας, της Κατερίνης, της Καρδίτσας, ενώ ασχολούνταν με τα καπνά, βαμβάκια, ροδάκινα κλπ..

Αργότερα την δεκαετία του '80, εξαιτίας της αυξανόμενης αστυφιλίας ακολούθησε εσωτερική μετανάστευση στα μεγάλα αστικά κέντρα, της Αθήνας, της Λάρισας και της Θεσσαλονίκης.

Το αποτέλεσμα αυτών των μεταναστευτικών ροών, μετά και από το κλείσιμο του σχολείου λόγω έλλειψης παιδιών, είναι το χωριό να βαίνει σταδιακά προς την ερημοποίηση του.

Αξιοθέατα και τοπόσημα του χωριού εκτός από το φυσικό τοπίο, είναι η πλατεία στο κέντρο του, που λειτουργεί ως σημείο συνάντησης και ανταμώματος,

καθώς και η εκκλησία του, ο Ι.Ν. Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου, ακριβώς πάνω από αυτή.

Πριν την κατασκευή του συγκεκριμένου ναού οι Μπισιρτσιώτες εκκλησιάζονταν στον Ι.Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, 

που βρίσκεται μαζί με το κοιμητήριο του χωριού, απέναντι και νότια απέναντι από αυτό. 

Αξιομνημόνευτο επιπλέον είναι και το γεγονός ότι επειδή κατά την μεταπολεμική περίοδο, για κάποιο χρονικό διάστημα στο χωριό δεν υπήρχε ιερέας, οι κάτοικοι του απέκτησαν από τους κατοίκους του γειτονικού Λιβαδερού (παλιότερα Μόκρου) Κοζάνης το παρατσούκλι "αδιάβαστοι"

Ενώ ως "σήμα κατατεθέν" της άφιξης στο χωριό, θεωρείται η παλιά βρύση "στον κούφαλο", στην νότια είσοδο του χωριού,

όπως και μια νεότερη βρύση στην βόρεια πλευρά που κατασκεύασε τα τελευταία χρόνια ο Μ.Ε.Σ. Άκρης.

Άλλα σημεία ενδιαφέροντος της περιοχής είναι, το εγγύτερο στο χωριό εξωκλήσι, αυτό των Αγίων Νικολάου, Ραφαήλ και Ειρήνης,

το εξωκλήσι του Άη 'Λία στην κορυφή βόρεια του χωριού στους πρόποδες του Αμάρμπεη.

Αυτό του Άη Νικόλα στα ανατολικά

και της Αγιάς Παρασκευής στα δυτικά.

Εκείνο του Άη Γιώργη νοτιοανατολικά,

πηγαίνοντας προς την (Ξηρό)Κρανιά πριν την Χράπα.

Αλλά και το εμβληματικό (λόγω χρώματος) κόκκινο εξωκλήσι, αφιερωμένο στην Παναγία και στην Αγία Μαρίνα, 

πρίν την νότια είσοδο στο χωριό ερχόμενοι από το Λουτρό, 

στα όρια με το οποίο υπάρχει και το εξωκλήσι του Άη Θανάση.

Στο χωριό υπάρχουν δύο καφενεία, του Δ. Γκαντάρα και του Σ. Τσιανάκα ενώ παλιότερα λειτουργούσαν καφενεία κι άλλες οικογένειες.

Παράλληλα δεν μπορούσε να μην αναφέρει ότι παρά το γεγονός ότι πρόκειται για ένα μικρό χωριό, αυτό κατά το παρελθόν διέθετε δική ορχήστρα.

Τα μέλη αυτής της ορχήστρας ήταν οι παρακάτω:

κλαρίνο: Γκαντάρας Αντώνιος

βιολί: Πούτας Νικόλαος 

λαούτο: Κοντοτάσιος Λάμπρος/Τσιανάκας Ιωάννης

Αξίζει να επισημανθεί μάλιστα ότι όλοι τους ήταν αυτοδίδακτοι μουσικοί, ενώ ο ο βιολιστής ήταν τυφλός. Ενώ και σε μεταγενέστερο χρόνο το χωριό διέθετε δική του ορχήστρα. Επιπλέον και σήμερα υπάρχουν αρκετοί καταγόμενοι από το χωριό που ασχολούνται με την παραδοσιακή μουσική.

Ακόμα δεν θα μπορούσε να παραληφθεί από το παρόν αφιέρωμα και η αναφορά στα εκπληκτικής φυσικής ομορφιάς Τσαΐρια. Πρόκειται για μια χορτολοβαδική έκταση, μεταξύ των ορίων Άκρης και Λιβαδερού, στην οποία αναβλύζει πηγή με άφθονο νερό ενώ φημίζεται για τα άγρια κρίνα (τριαντάφ'λλα) που φυτρώνουν εκεί. Στην περιοχή μάλιστα έχουν ανακαλυφθεί και κιβωτιόσχημοι τάφοι, που μαρτυρούν ότι το χωριό κατοικήθηκε και στην αρχαιότητα, χωρίς ωστόσο να έχει υπάρξει ακριβής χρονολόγηση τους από την αρχαιολογική έρευνα.

Αντίστοιχου φυσικού κάλλους είναι και η περιοχή του φράγματος του χωριού στον Αμάρμπεη.

Επιπλέον αξίζει να αναφερθεί και το η καλύβα/καταφύγιο την οποία κατασκεύασε την τελευταία δεκαετία ο Μ.Ε.Σ. Άκρης στην θέση Λιάκη στον Αμάρμπεη,

καθώς και σε ένα νεότερο εξωκλήσι που βρίσκεται εκεί.

Τέλος μπορεί το φυσικό τοπίο να έλκει το του επισκέπτη, όμως τον χειμώνα η εικόνα είναι διαφορετική,

ο πληθυσμός του κυμαίνεται γύρω στα 90 άτομα, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή.

Αυτοί είναι κυρίως τρίτης ηλικίας, με πολλούς από αυτούς να χρήζουν ιατρικής περίθαλψης, ενώ στο χωριό δεν υπάρχει μόνιμα εγκατεστημένος γιατρός.

Αυτό οδηγεί αρκετούς να μετακομίζουν προσωρινά σε συγγενείς τους στις πόλεις.

Παράλληλα όσοι παραμένουν αναγκάζονται να μετακινούνται για αυτόν τον λόγο σε γειτονικά χωριά είτε με ίδια μέσα είτε με το ΚΤΕΛ το οποίο πλέον εξαιτίας μειωμένης επιβατικής κίνησης έχει περιορίσει τα δρομολόγια του προς το χωριό. Ακόμα διαχρονικό πρόβλημα είναι η τηλεφωνική επικοινωνία εξαιτίας της παλαιότητας του δικτύου καθώς ότι εντός του χωριού δεν υπάρχει πρόσβαση από τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας. Παρόλα αυτά στο συγκεκριμένο ζήτημα παρατηρείται βελτίωση τα τελευταία χρόνια.

Ωστόσο για τους ανθρώπους του, τα προβλήματα μπαίνουν στην άκρη, κυρίως το καλοκαίρι, στο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου, αλλά και σε περιόδους αργιών, όπου το χωριό ζωοδοτείται από τους εν Ελλάδι και όχι μόνο απόδημους του, για τους οποίους αποτελεί έναν τόπο χαλάρωσης και ξεγνοιασιάς, ενώ καθοριστικό ρόλο για αυτό παίζουν και οι εκδηλώσεις που διοργανώνει ο σύλλογος του χωριού, ο Μ.Ε.Σ. Άκρης.

Πηγές: 

*Παπαμαργαρίτης Α. "Τα τοπωνύμια του χωριού Άκρη Ελασσόνας"

*Ημερολόγιο 2009 Μ.Ε.Σ. Άκρης 

*Βικιπαίδεια/Άκρη Ελασσόνας

**Αρχείο/Γούπος Π. Δημήτρης

*YouTube/nikoskontotasios

*YouTube/thomaspoutas

*Facebook/ΜΕΣ Άκρης

*Instagram/Akrielassonasvillage

*Akrielassonas.blogspot.com